Fransız hidrograf, coğrafyacı ve filozof Jacques Nicolas Bellin’in 1765 yılında çizdiği Osmanlı Dönemi Karadeniz haritasında, Zonguldak yerleşimlerini ekledi. Zonguldak Tarih Editörü Hayati Yılmaz da bu haritadan yola çıkarak Zonguldak’ın körfez yerleşimini kaleme aldı.
Yılmaz paylaşımında şu ifadelere yer verdi:
Fransız hidrograf, coğrafyacı ve filozof Jacques Nicolas Bellin’in 1765 yılında çizdiği Osmanlı Dönemi Karadeniz denizci haritasında Zonguldak yerleşimlerini de eklemiş. Neredeyse günümüzdeki isimler yer alan harita tamamen sahilden oluşuyor. Batı’da Sakarya Irmağı ile başlıyor. Tabii yazım hataları da var. Mesela Akçaşehir (Akçakoca) "Aktehe Tehar" olarak yazılmış. Halaplı Rio (Halepli) bugünkü Alaplı Irmağı. Kaba Sakal Ance (Kaba Sakal Körfezi), Alaplı ile Ereğli arasına Kaba Sakal Körfezi olarak belirtilmiş. Cap Baba (Baba Burnu) ise Ereğli’de antik alan olan çıkıntı burnu aslında antik adı Acer Rusia olmasına rağmen Türkçe ismiyle yazılmış. Ereğli Ville at Chateau (Ereğli ve köyleri). Ance de Krause (Kösseh) ise Köseağzı Körfezi.
Bellin’in bu haritasında Zonguldak için ilginç bir bilgi daha var. Bal Kayası olarak bildiğimiz burun ile Fener Burnu arasını bir körfez olarak adlandırmış: Ance Tehaouz. İşte burada takıldım. Çünkü; her ne kadar yazı Fransızca olsa da; isim olarak Türkçesini yazmaya çalışıyor. Yani Ance (Anse) “Körfez” demek ama yazmak istediği Tchaouz Türkçe. Tıpkı Akçaşehir’i “Aktehe Tehar” yazdığı gibi. “Tcaouz” ne olabilir?
Haritanın çizildiği yıllarda Zonguldak şehir merkezi yok. Bölge sazlık ve kumsaldan oluşuyor. Ortadan akan bir dere var (bugün Üzülmez Deresi). Burası aynı zamanda körfez; ama ne körfezi? Tcaouz Koyu derken, Çay demek istemiş olabilir mi? Ya da Kapuz Körfezi? Kendi bilgilerime göre yorum yapacak olursam: Bu körfezin tam ortasında çizgiyle belirttiği dere bizim Üzülmez Deresi. Üzülmez Deresi'nin eski adı Jarok’tur. Bazı haritalarda “Jaurouk” diye de yazılıyor. Şimdi Bay Bellin buraya “Jarok” diyecek iken, "Tca" (J) harfi olarak kullanmış olabilir. Aslında Jarok da “jarok” değildir. Yarık’tır o! Üzülmez Deresi bir yarıktan akıp geliyor. Yani, bugün Zonguldak Limanı'nın içinde bulunduğu küçük koy, 1700’lü yıllarda “Yarık Körfezi” olarak biliniyor olabilir. "Tc" (Ç) harfi ise Çay, “ouz” ise ağız olma ihtimali de çok yüksek. O halde körfezin adı Çayağzı Körfezi olur. Benim yorumum böyle. Bu konuda fikri olan varsa söylesin.
Cap Kilimli (Kilimli Körfezi) ise Kilimli adının en azından 300 yıldır kullanıldığını ortaya çıkarıyor. Brisans (Filyos). Rio Fillias (Filyos Irmağı). Bartin village dans les Montagnes (Bartın Dağ Köyleri) şeklinde gidiyor. Tıpkı bu yazıda yaptığımız gibi, Bellin’in haritaları üzerinde kavram karmaşıklığından dolayı bazı yer isimleri sonradan keşfedilmiş. Mesela Pigafetta'nın haritasından aldığı Gatighan'ın, aslında Bellin'in haritasında sonradan Limasava olduğu ortaya çıkmış. Kesin olan tek şey; Zonguldak bir körfez şehridir.
