Çaycuma İlçesi
Çaycuma isminin Çay ve Cuma kelimelerinden geldiği söylenmektedir. Bir söylentiye göre, Velioğlu köyü ile Yakardemirciler Köyü halkının birlikte yapmış oldukları Çay Cami zaman içerisinde Çaycuma ismine dönüşerek bugünkü halini almıştır. 1883 yılında Çarşamba divanı ismiyle Bartın’a bağlı olan ilçe sonrasında Devrek ismini almış daha sonra ise Devrek’ten ayrılarak ilçe olmuştur.
Çaycuma Filyos Çayının batı ve doğusunu oluşturan ovalar üzerine kurulmuştur. En yüksek dağı 600 metre ile Balat Dağı’dır. Zonguldak- Ankara demir yolu üzerine 30 kilometrelik demiryolu ağı vardır. Batı Karadeniz’in tek havaalanı olan Saltukova Çaycuma Havaalanı ilçenin önemini arttıran etkenlerden biridir. Batı Karadeniz’in Filyos’ta bulunan antik kentin arkeolojik çalışma ve araştırmaların tamamlanması ve Kadıoğlu Köyü’nde mozaik yapıların gün yüzüne çıkartılarak Çaycuma’nın daha fazla tanınması ve önem kazandırması beklentiler arasındadır. Çaycuma nüfusu 2019 yılına göre 90.556. Bu nüfus, 44.576 erkek ve 45.980 kadından oluşmaktadır
Çaycuma’nın Tarihi
Filyos Vadisi çevresinde tarıma uygun olan bölge olan Çaycuma Çarşamba ismiyle Devrek’e bağlı bucak olup 1944 yılında ilçe oldu. 228 kilometre uzunluğunda, 35 kilometrelik kısmı Çaycuma kısmından geçerek Karadeniz’e dökülmektedir. 72 kilometre karayolu il merkezi ve komşu ilçelere bağlanarak Zonguldak ve Ankara demiryolu üzerinde 3 istasyon ve 6 durak bulunmaktadır. Zonguldak Ankara seferleri haricinde Zonguldak-Çaycuma- Karabük hatlarında yolcu ve yük seferleri yapılmaktadır. Tarihi geçmiş zamanlara dayanmakta olan İ.Ö 2000 yılından beri Pers, Makedon, Pontus ve Roma Krallıkları dönemini gören bölge milattan sonra ise Bizans, Türk egemenlikleri altına girmiştir. Osmanlı döneminde 1869 yılında Kastamonu Vilayeti, Bolu Mutasarrıflığı ile 1869 yılında Çarşamba Nahiyanesi olarak bilenen bölge Zonguldak’a bağlanmıştır. Eski yerleşim yeri olarak bilenen yer Filyos şehridir. Ticaret amacıyla kurulan en eski yerleşim yeri olan Filyos bir koloniden oluşmuştur. Liman bölgesi olduğundan geçmiş tarihlerde de Karadeniz’den yüklerin getirilip boşaltıldığı önemli bir ticaret bölgesi olma özelliğini taşımaktadır. Roma, Ceneviz ve Bizans devletlerinin hüküm sürdüğü bölgede geçmiş tarihlerden kalan tarihi kalıntılar, açık hava tiyatrosu, kale, su kemerleri, antik liman mendireği gibi pek çok tarihi eser bulunmaktadır.
Ekonomik Faaliyetler
Bölgede, arpa, buğday, patates ve mevsimlik meyve sebze, hayvancılık, kültür balıkçılığı ve deniz balıkçılığı geçim kaynaklarını oluşturur. Bölgede manda sütünden elde edilen yoğurt çaycuma yoğurdu olarak lezzetiyle meşhurdur.
1970 yılında açılmış olan Türkiye’nin üçüncü büyük kağıt fabrikası olan Çaycuma Kağıt ve Selüloz Fabrikası, Filyos Ateş ve Tuğla Fabrikası, Yurtbay Kiremit ve Yurtbay Yem Fabrikaları ve Çaytaş gibi yatırımlarına ek olarak; tuğla, briketi kiremit, kereste, kum, çakıl, un, süt ürünleri, yem, konserve fabrikaları da bulunmaktadır. Çaycuma Organize Sanayi Bölgesi bölgenin geleceği için önemli görülmektedir. Ayrıca Filyos projesinin hayata geçirilmesiyle bölgenin istihdam olanaklarının arttırması beklenmektedir.
Tarihi ve Turistik Yerler
Tarihi ve turistik açıdan önemli bir yere sahip olan Çaycuma ilçesinde büyük bir hareketlilik olmasa da tarihi ve turistik varlıkları ile bir turizm potansiyeli vardır.
Çayır Köyü Mağarası: İlçe merkezine 12 kilometre uzakta bulunan mağara, 1300 metre uzunluğunda ve yeraltı nehrine sahiptir. Mağara ağzında yaşayabilen alabalıklar şifa niyetine yeniliyor rivayetlere göre birçok hastalığa iyi geldiği söylenmektedir. Osmanlı zamanından kalma iki adet kemer köprüsü vardır. Mağara'da en fazla 15-20 metre ilerleyebilir. Daha ileri gitmek istiyorsanız bot giymeniz gerekir.Bir doğa harikası olarak nitelendirdiğimiz mağara binlerce yıllık bir tarihe sahip.Mağaranın suyu son derece temiz olduğu için alabalık da yetiştiriliyor. Mağara önünde piknik yapabilecek bir alan bulunsa da kamp severler için kamplarını mağaranın yakınlarında yer alan çevre alanlardaki düzlüklere kurabilmeleri mümkün.
Çayır Mağarası foto galeri için tıklayınız
Soğuk su kaynağı olan mağaranın biri Göl Dağı’nda diğeri ise Gökgöl Mağarası’ndan gelmektedir. Mağaranın yapısında sarkıt ve dikitlerin bulunması sebebiyle dünya çapında büyük bir öneme sahiptir. Mağaranın önünde piknik alanı olması sebebiyle Çayır Köyü Mesire Yeri denilmiştir.
Teion – Billaos Antik Kenti
Filyos Nehri üzerine kuru olan antik kent, Zonguldak’ın Çaycuma’ya bağlı olan Filyos Beldesinde bilinen tarihi M.Ö. 1200’dir. Milattan önce 3. Yüzyılda ticaret amacıyla kurulan bir koloniden oluşmaktadır. İlk Çağ’da Karadeniz’in kuzeyinden getirilmiş olan mallar burada boşaltılmaktaydı. Türkiye’nin ikinci Efes Antik Kenti olma özelliğini taşıyan antik kentte, arkeolojik olarak yapılan kazı çalışmaları ve tarihi eser araştırmaları hala devam etmektedir. Romalılar döneminden kalma kale, harabe halinde olan tapınak büyük bir yapıda olan üç adet kemeri bulunan duvar ve tiyatro, çayır Mağarası’ndan çıkan su kemeri kalıntıları günümüze ulaşabilen tarihi kalıntılardır. Bu kalıntılar 2001 yılında yenilenme çalışmaları başlatılmış ve çalışmalar hala devam etmektedir.
Teion Antik Kenti
Zonguldak’ın kuzeydoğusunda yer alan antik kent, Filyos Çay ağzında bulunmaktadır. Kurucusu tarafından bu ismi almıştır. Bir akropol, iki nekropol alanı bulunan bir antik liman, Romalılar zamanından kalan bir kale, harabe halinde olan bir tapınak, üç kemerli duvar ve Çayır Su Köyü Mağarası bulunmaktadır.
Amasra’nın gölgesinde kalan bu antik şehir Romalılar tarafından yakılmış ve saldırıya uğramış sonrasında ise yeniden yapılarak Roma eyaletlerine bağlı olarak balıkçılık geleneğinin sürdürüldüğü bir bölge olarak bir balıkçı kasabası haline gelmiştir.
Teioin Antik Kentinde kazı çalışmaları halen devam etmekte bulunan her eserle de yenisi eklenmektedir.
Filyos Kalesi
Zonguldak’ın tarihi beldesi olarak biline Filyos kentinde yer alan Filyos Kalesi, Romalılar tarafından yapıldığı tahmin edilen yapılırken iri taşlar kullanılmıştır. Büyük bir görüntüye sahip olan kalenin doğu cephesinde mermer sütun, mermer yazılı levha, tuğla mezarlar ve taş lahitler bulunmaktadır. 2003 yılında yenilenme çalışmaları yapılan Filyos’un ilk yerleşim yeri olan kuzey tepesinde Ortaçağ kalesine ait olan duvar ve Hellen-Roma döneminden kaldığı tahmin edilen kalıntılara rastlanmaktadır.
Su Sarnıcı
Filyos Kalesi'nde bulunan bu sarnıcın kale içindeki insanların kuşatmaya maruz kaldıklarında su ihtiyaçlarını karşılamak için yapıldığı düşünülmektedir. Sarnıç yaklaşık 5 metrelik bir havuz derinliği, 10 metreye yakın bir çapa ve çok güzel bir kubbeye sahiptir.
Filyos Ören Yeri
Tarih boyunca farklı isimlerle anılan Filyos Ören Yeri Zonguldak’ın Çaycuma İlçesi’nde yer almaktadır. Hellenistik dönemde pek çok krallığın hüküm sürdüğü bir bölge olmuştur. Romalıların hakimiyetine giren bölge daha sonra Bizans Dönemi’nde dini bir konum haline gelmiştir. Bilimsel ve arkeolojik çalışmalar neticesinde Hellenistik döneme ait olan sur duvarları, Bizans-Roma dönemine ait kalıntılar, Roma dönemine ait çanak çömlek parçaları ve sikkeler bulunmuştur. Arkaik döneme ait olduğu düşünülen siyah ve kırmızı figürlü çanak çömlek parçaları ve Orta Çağ’a ait olduğu düşünülen sırlı çanak çömlek parçaları ortaya çıkarılmıştır. Tios antik kenti için elde edilen bilgiler çok önemlidir. Çünkü Tios kenti Karadeniz kıyılarında yer alan ilk ve tek antik kent olmak özelliğini taşımaktadır. Kazılar sonucunda dini yapıları, meydanı, hamamı, evleri, depoları, dükkanları ve mezarları olan büyük bir kentin ortaya çıkacağı düşünülmektedir.
Filyos Antik Kenti: Filyos Çayı’nın denize döküldüğü yerde bulunan Frigyalılardan kalan 2500 yıllık Filyos Antik Kenti Çaycuma’nın önemli turizm bölgelerinden birisidir. Köklü bir geçmişe ve kentin ve tarih turizmi açısından önemli bir yere sahip olması tarafından koruma altına alınmıştır.
Antik Mozaik Kenti: Kadıoğlu Köyü’nde Roma döneminden kalan tarihi eserler için kazı çalışmaları halen devam etmektedir. Mozaik dışında bir oda ve işlemeli çömlek parçaları ve sikkeler bulunmuştur.
Filyos Derecikören Demir Köprü
Gavur Anbarı ve Ceneviz Mezarlığı: İlçeye 15 km uzaklıkta bulunan Çömlekçi köyü civarında bulunmakta olan mezarlık Filyos Çayı’nın kıyısındadır. Ormanın içinde Ceneviz döneminden kalma mezarlık bulunmaktadır. Etrafında yeşillik ve piknik alanları vardır.
Göldağı: Çaycuma’nın en yüksek dağı ilçeye 15 kilometre uzaklıktadır. Geniş bir düzlüğe sahip olan yerin etrafı ormanlıktır. Doğal yapısı ve bol oksijeniyle görülmesi gereken bir yer.
Velibaba Tepesi: İlçe merkezine 9 kilometre uzaklıkta olan tepe, deniz seviyesine belirli bir yükseklikte olan etrafı tamamen gören bir yerdir. Yaz mevsiminde serin bir havaya sahip olan yer görülmeye değer bir yerdir.