“İstasyon…”
“Haydi! Trene, istasyona…”
Çaycuma’da mukim olduğum 90’lı yılların başıydı. Şekerciler Mobilya’nın yanındaki duraktan kalkardı istasyon dolmuşları.
O günlerde “İstasyon… Haydi! Trene, istasyona…” diye avazı çıktığı kadar bağıran durak görevlisinin sesi hâlâ kulaklarımda yankılanıyor.
Bugün bile dalga dalga kulağımın çeperlerinde yankılanan “istasyon” seslerinin rüzgârına kapılıyorum. Bambaşka bir hikâyesi olan Karabük İstasyonu’na uzanıyorum.
O Karabük istasyonu ki, şehrin vazgeçilmezi ve altın sikkesidir.
İnşasından günümüze, her daim bir istasyondan daha fazlasıdır.
Zonguldak’ın kardeş şehri ve komşu vilayeti Karabük’ün tarihi istasyonu, Ankara demiryolu üzerindeki en önemli duraklardan biridir.
Şehrin ilk abidesi
Günümüzde fotoğraf tutkunlarının kadrajlarını süsleyen Filyos İskelesiyle 1927 yılında başlayan demiryolu yapımı, 1932 yılında Safranbolu yakınlarındaki çeltik tarlalarına ulaştı. (1)
Araç ve Soğanlı çaylarının da hemhal olduğu yerde bir istasyon inşa edildi. Alnına da “Karabük” tabelası çakıldı.
Anadolu coğrafyasının bu yeni istasyonu, aynı zamanda Karabük şehrinin adı ve doğuşu oldu.(2) Karabük adı da ilk kez resmi kayıtlara geçti. (3)
Mevcudiyeti ve lojistik imkânlarından dolayı Türkiye’nin ilk demir çelik fabrikasının kuruluş yerinin Karabük olarak seçiminde etkili oldu.(4)
Şehrin ticari, sosyal ve kültürel hayatın kalbi İstasyon ve İstasyon Caddesi’nde attı.(5)
Karabük’te ‘her şeyin başladığı yer’ olan istasyon ve çevresi kent için önemli bir yere sahipti.(6)
Karabük’ün ilk spor kulübü, ilk orman işletmesi ve ilk postanesi de istasyonda kuruldu.
Karabükspor Kulübü
Türk sporunun gelişmesine öncülük eden Demiryolcuların spor tutkusu Karabük İstasyonu’na da sirayet etti.
İstasyon Müdürü Bedri Bey tarafından 1937 yılında “Yerli Gençler”, “Karabükspor”, “Karabük Takımı” veya “Karabük Demirspor” adıyla ifade edilen spor kulübünün kuruluşu gerçekleştirildi. (Not: Aynı yıl Karabük’te “Demir Çelik” adıyla bir spor kulübü de kurulduysa da sporcuları fabrika çalışanı İngilizlerden teşkil ettiği için “İngilizler” olarak adlandırılmıştır.) (7)
Orman Revir Amirliği
Ülkemizin ilk orman işletmesi, 1937 yılında Revir Amirliği adıyla Karabük İstasyonu’nda kuruldu.(8)
Karabük Postanesi
Karabük’ün amiral gemisi İstasyon, bir şehrin olmazsa olmazı kurumlarından postaneyi de içinde barındırdı.
Karabük'te ilk postane, 3 Nisan 1937 tarihinden itibaren istasyonda hizmet vermeye başladı.
Ünlülerin Uğrak Yeri
Bakanlar, başbakanlar ve devlet başkanlarının yanı sıra İran Prensesi Süreyya gibi dünyaca ünlü şahsiyetler de bu tarihi mekâna ayak izlerini bıraktılar.
Karabük İstasyonu, nice ayrılıklara ve kavuşmalara şahitlik eden bir mekân olmanın da ötesinde, şehrin doğuşu ve gelişiminin lokomotifi olmuş, adını tarihe altın harflerle yazdırmış bir abidedir.
Kaynakça
1,2-Karacakaya R,Yücedağ İ,Yılmaz N. “Arşiv Belgelerinde Karabük” s. 28, Karabük Valiliği Kültür Yayınları, İstanbul 2013; Yıldırım, Y. “Yurtaçan Kelebekler...”, Pusula gazetesi, 31 Mayıs 2017
3,6-Gezer, M.S., Qurraie, B.S. “Karabük Kent Meydanı’ndaki ‘Meydan’ Deneyimini Mekan Dizimi Yöntemi ile Değerlendirme”, Uluslararası Doğu Anadolu Fen Mühendislik ve Tasarım Dergisi, 2021
4-Göktaş Kaya, L.“Karabük Kent Kimliği İçinde İstasyon Binasının Yeri”, XX. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri. 02-11-2016 / 05-11-2016
5-Sarıköse, B. Köyden şehre: Karabük’ün kuruluşu ve şehirleşme süreci. Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi, sayı 5, sayfa 64
7- Son Posta gazetesi 23 Ekim 1938, Cumhuriyet gazetesi 28 Ağustos 1937, Son Posta gazetesi 20 Ağustos 1938
8-Ardıç, K. “Ormancılık Tarihimize Kısa Bir Bakış”, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi sayı:1 1986; Gümüş, C. “Türk Orman Devrimi”, KTÜ Orman Fakültesi, Türkiye Ormancılar Derneği yayınları, s. 207-208, Ankara 2018