Bu konuya Filyos iskelesi yazımızda bir cümle ile temas etsek de ehemmiyetine binaen münhasıran ele almakta fayda mülahaza etmekteyim.
Yazımıza şu soruyla başlayalım:
Zonguldak’tan Ankara’ya; ilk kömür vagonu/ilk kömür treni ne zaman gitti?
İkisi aynı şey mi, elbette değil.
Malumlarınız olduğu üzere karaelmas dediğimiz taş kömürüne demiryolu ile ulaşmak önce Osmanlı’nın hayaliydi.
Kdz. Ereğli’ye bir hat yapımı planlansa da bu olmadı.
Osmanlı’nın hayali akim kaldı.
Cumhuriyet’in de ilk hedeflerinden biri de taş kömürüne ulaşmaktı.
Atatürk tarafından başlatılan demiryolu seferberliği kapsamında Ankara-Zonguldak demiryolu inşa edilerek, bu hayal gerçeğe dönüştü.
Önce Irmak(Kırıkkale)-Filyos hattı inşa edildi.
Hattın açılışı, 12 Kasım 1935 yılında Filyos’ta Bayındırlık Bakanı Ali Çetinkaya’nın da katıldığı büyük bir törenle gerçekleştirildi.
Ankara’ya ilk kömür Filyos’tan
Törenle birlikte Filyos-Ankara hattı açılmış, fakat kömür havzasının ilk kapısı Çatalağzı’na henüz ulaşılmamıştı.
Başkent Ankara ise kömüre kavuşmayı arzuluyordu.
Tören için iki özel trenle Filyos’a gelen Bakan Çetinkaya ve davetliler Ankara’ya eli boş dönemezlerdi.
Çetinkaya da törendeki konuşmasında bunun işaretini vererek şöyle demişti:
“Tabiatın yurdumuza verdiği bu değerli hazinelerin mahsulünden ilk bir vagon kömürü beraberimize alıp yurdun kalbi olan Ankara’ya götüreceğiz ve ilk armağan olarak Cumhurluk ulularına teslim edeceğiz.” (Demiryollar dergisi/1935-130)
Bakan Çetinkaya’nın dediği gibi hazırlanan bir vagon taş kömürü, törenden sonra trene eklenerek Atatürk’e takdim etmek üzere Ankara’ya götürüldü.
Ankara’ya ilk kömür treni Çatalağzı’ndan
Filyos-Ankara hattından sonra sıra Filyos-Çatalağzı hattının açılışına gelmişti.
18 Kasım 1936 tarihinde Bayındırlık Bakanı adına Zonguldak Valisi Halit Aksoy’un katıldığı törenle Çatalağzı hattının açılışı gerçekleştirildi.
Çatalağzı’ndaki törenin ardından ilk bir tren taş kömürü Ankara’ya götürüldü.
Kömür treniyle birlikte Zonguldak valisinin başkanlığında 35 kişilik bir heyet de Ankara’ya geldi. Bayındırlık Bakanı Ali Çetinkaya tarafından kömür treni Ankara Gar’da törenle karşılandı.
Zonguldak’tan trenle gelen heyetin reisi Vali Halit Aksoy kırmızı-beyaz renklerle süslenmiş ilk kömür buketini Bakan Çetinkaya’ya takdim etti. (Demiryollar dergisi/ 1936-142)
İlk defa karadan!
Akşam ve Haber gazetelerinin Çatalağzı’ndaki törenden sonra Ankara’ya kömür getiren trenle ilgili “Ankara’ya ‘karadan’ kömür getiren ilk tren”, “İlk defa ‘karadan’ kömür getiren tren” ifadelerini kullanmaları oldukça dikkat çekicidir.
Netice itibariyle ve bilgi-belgeler ışığında; Zonguldak’tan Ankara’ya ilk taş kömürünün 12 Kasım 1935 tarihinde bir vagonla Filyos’tan, ilk taş kömürü treninin de 18 Kasım 1936 tarihinde Çatalağzı’ndan gönderildiği anlaşılmaktadır.