Hanlar…
Yol üzeri ve meskûn mahallerde yolcuların konakladığı, sosyal ve ticari faaliyetlerin yürütüldüğü kadim Anadolu’muzun kültürel mirası mekânlar.
Hanlar, genelde nesilden nesile aktarılan güzel hikâyelerle anılır olsa da Zonguldak ve yöresi için aynı durum mevzu bahis değil.
Zira Zonguldak’ın kuruluşuna ve yörenin kömür diyarı olmasına vesile olan Uzun Mehmet’in hayata vedasının hazin hikâyesi bir handa, İstanbul’daki Leblebici Han’da yaşanmıştır.
Bir kâşifin ölümüne giden yol
Malum, Ülkemizde taş kömürünün keşif hikâyesi 8 Kasım 1829 tarihine dayanıyor.
Kdz. Ereğli’nin Kestaneci köyünden bahriye eri Uzun Mehmet tarafından Köseağzı mevkiindeki dere yatağında taş kömürünü bulduğu kabul edilmektedir.(1)
Mostra kömürü İstanbul’a götürüp teslim eden Uzun Mehmet, hükümet tarafından mükâfatlandırılır. Ancak Ereğli mütesellimi Hacı İsmail Ağa, kendisinden habersiz kömürün bulunmasını ve bulanın da mükâfatlandırılacak olmasını hazmedemez. İstanbul’da Leblebici Han’a gelen Uzun Mehmet’i adamlarına öldürtür.(2)
İstanbul’un koynunda saklı bir han
Peki, taş kömürü kâşifi Uzun Mehmet’in son nefesini verdiği Leblebici Han İstanbul’un neresindeydi ve şimdi ne haldeydi?
Önceki İstanbul ziyaretlerimde Silahtarağa ve Kâğıthane’de karaelmasın izlerini aramıştım. Yolumuz yine efsunlu güzel, dünyanın başkenti İstanbul’a düşünce bu defa karaelmasın kâşifinin izlerini aramaya koyuluyorum.
Haritanın Leblebici Han için gösterdiği Eminönü’nün arka sokaklarına geliyorum. Tarihi sokaklar yerli ve yabancı turistlerle hıncahınç dolu vaziyetteydi.
Küçük-büyük onlarca hanın bulunduğu muhitteki bir esnafın mihmandarlığında dar sokaklar arasına saklanmış, kapısında Leblebi Han yazan tarihi mekâna ulaştım.
Zemin katında ortada bir avlu ve onun çevresinde sıralanmış dükkânları ile üst katında konaklama odaları bulunan bir yapı duruyordu karşımda. İşler durumdaki az sayıdaki dükkân ve depo görevi gören birkaç odanın dışında çoğu oda ve dükkânlar boş!
16. yüzyılda Hürrem Sultan’ın vakfına gelir sağlamak gayesiyle inşa edilen tarihi yapının içinde gezinirken tarihe karşı oldukça ilgisi olduğunu bilahare öğrendiğim Battal Erdemli adındaki esnafımızla tanışıyorum.
Konuşurken konuyu asıl meseleye getiriyorum. Sorumuza karşılık, han kapısından girdikten sonra avlunun sağ köşesindeki kuytu yerde Uzun Mehmet’in öldürüldüğünü ifade ediyor.
Şifahi bilgilendirmenin yanı sıra tarihi yapının özelliklerini içeren bir sayfayı da bizimle paylaşıyor.(Yazıda adını zikretmem için müsaadesini alıyorum.)
Kısa ziyaret ve incelemenin ardından yardımlarını esirgemeyen esnaflarımıza teşekkür ediyorum, Kömürün kâşifi Uzun Mehmet’in hayattaki son durağı, son nefesini verdiği Leblebici Han’dan ayrılıyorum.
Ayrılırken de ilk kömür şehidi Uzun Mehmet ve vatana hizmet uğruna canlarını veren tüm şehitlerimizi bir kez daha anıyorum.
Ruhları şad, mekânları cennet olsun.
KAYNAKÇA
1- https://www.taskomuru.gov.tr/ttk/tarihce/ (Erişim: 19 Mayıs 2024)
2- https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/zonguldak/kulturatlasi/uzun-mehmet (Erişim: 19 Mayıs 2024)