Ormanların 1924 yılında ilk kez devlet eliyle işletilmesi ve Karadere-Ereğli dekovil hattı projesine dair araştırmamız yerel ve ulusal basında büyük ilgi gördü.
Ancak Karadere projesinde kısaca sözünü ettiğimiz dekovil taşımacılığı, ülkemiz bölgemiz için ayrı bir önem arz ettiğinden daha detaylı ve ayrıca ele almak gerekiyor.
Bu nedenle dekovillerin ülkemizdeki uygulamaları ile tarihteki Yenice ve Devrek dekovillerini iki bölüm halinde paylaşarak, siz değerli okuyucularımızın bilgisi ve beğenisine sunacağız.
Öncelikle dekovilin tanımından başlayalım.
Dekovil inşa eden Anadolu kadınları
Standart hat açıklığından (1435 mm) farklı olarak, hat açıklığı ortalama 600 mm olan, vagonları lokomotif, hayvan veya insan gücüyle yürütülen, ismini de Fransız mucidi Paul Decauville’den alan demiryolu sistemine dekovil denmektedir.
Askeri, eğlence ve endüstriyel amaçlı olarak inşa edilen dekovil hatlarından yolcu taşımacılığı da yapılmıştır.
Birinci Dünya Savaşı’nda Trabzon Hamsiköy’de ve Milli Mücadelede Konya Azarıköy’de inşa edilen dekoviller, askeri amaçlı olarak inşa edilen hatlara birer örnektir. Azarıköy dekovilinin yapımında köylü kadınlarımız da çalıştı.
Devlet Demiryolları tarafından halka demiryolculuğu sevdirmek ve Ankara’ya eğlence vasıtası kazandırmak amacıyla 1957 yılında Gençlik Parkı’nda Minyatür Tren hattı (dekovil) kuruldu. Her yaştaki Ankaralıların vazgeçilme olan Minyatür Tren 30 yılı aşkın hizmet verdi.
Zonguldak kömür havzası başta olmak üzere ormanlar, sanayi kuruluşları ve maden işletmelerinde endüstriyel amaçlı dekovil hatları kurulup işletildi.
Karayolu taşımacılığı gelişmeden önce orman emvalinin belirli merkezlere ulaştırılmasında tercih edilen yöntemlerden biri de dekovil hatlarıydı.
Burada dikkati çeken husus, orman dekovillerinin diğer kurumlarının dekovillerinden farklı olmasıdır.
Orman sahası dışına taşarak şehirlerarası taşımacılığa dönüşen uzun mesafeleri, kurulan tesislerin niteliği ve bütçe büyüklüğü itibariyle orman dekovilleri; maden işletmeleri ve fabrikaların kendi hudutları içindeki kısa mesafeli dekovillerinden oldukça farklıdır.
Hattın ve hat üzerindeki istasyon vb. tesislerin inşası, işletilmesi; yol, vagon ve lokomotiflerin bakım-onarımlarının yapılması ayrı bir önem arz etmektedir.
Ülkemizin güzide ormanlarına sahip bölgemizde de Orman İdaresince Devrek ve Yenice dekovil hatları inşa edilip işletildi.
Zonguldak maden ocağında hayvan gücüyle çekilen dekovil
Türkiye’nin Mozart’ı Yenice’de yatıyor!
Yenice ile Tarla orman bölgesi arasında 1945 yılında inşa edilen 22 km uzunluğundaki dekovil hattı 20 yıl hizmet verdikten sonra yerini karayoluna devretti.
Orman emvali yanında hat boyunda yaşayan köylülerin ulaşımını da sağlayan Zonguldak’ın eski ilçesi, aynı zamanda bir madenci kasabası olan Yenice dekovilinin inşasında tarihe geçen bir dram yaşandı.
Ülkemizin Türkü abidesi “Ayağında kundura” ve çok sayıdaki Urfa türkülerinin bestekârı, sanatçı Mukim Tahir de yaşadığı sıkıntılar nedeniyle Yenice dekovilinin inşasına gelenlerden biriydi.
Hattın inşası sırasında önce rahatsızlandı, ardından da vefat etti.
Elinde sazıyla güneyden gelen ülkemizin önemli sanatçısı kuzeyin koynuna, dekovil hattının geçtiği Yenice’nin Güney köyüne defnedildi.
Kısa bir süre önce Mustafa Kömürcü yönetiminde gerçekleşen konserle eserleri yâd edilen Mukim Tahir, hazin yaşam ve ölüm öyküsüyle dünyaca ünlü müzisyen Mozart’la aynı kaderi paylaştı.
Zonguldak’ta Mukim Tahir konseri
Sanatçımız Mukim Tahir’le ilgili 2020 yılında Şanlıurfa Valiliği ŞURKAV dergisinde yayınlanan araştırma yazıma https://surkav.org.tr/sanliurfadergi/surkav38.pdf ile KARDELEN dergisinin https://fliphtml5.com/yidyj/jfhb/basic adresinden erişebilirsiniz.
Bir sonraki yazımız Devrek-Tefen dekovilinde buluşmak üzere.