Jeoloji Yüksek Mühendisi Ali Baltaş, Zonguldak’ta Türkiye Taşkömürü Havzasında hayvan ya da dinazor yaşamı var mı sorusunu yanıtladı. Baltaş; “İlimizde daha genç olan Senozoyik yaşlı kayaçlar bulunmasına karşın bu dönemde Dinazorların yaşamı sona erdiğinden ilimizde Dinazor fosillerinin bulunma olasılığı yoktur. Dinazor fosillerine dolayısıyla yaşadıklarına dair net kanıtlara henüz ulaşılamamıştır” dedi.
Baltaş’ın sosyal medya hesabındaki paylaşımı şu şekilde:
“ZONGULDAK TAŞKÖMÜRÜ HAVZASINDA DİNAZORLAR YAŞAMIŞ MIDIR?
Dünya genelinde işletilebilen en yaşlı kömür damarlarının bulunduğu az sayıda havzadan birisi olan Zonguldak Taşkömürü Havzasında hayvan veya dinazor yaşamı var mıdır? Şeklinde sorulan bir soruya verdiğim yanıtı sosyal medya hesabımdan da paylaşma gereği duydum. Bilindiği gibi Zonguldak Taşkömürü Havzasında bulunan kömür damarları, Karbonifer döneminde yaşayan bitkilerin (dev eğrelti otları, likopodlar ve bataklık ormanları) karasal ortamlarda akarsu kökenli sedimanter kayaçlar arasında birikmeleriyle oluşmuşlardır. Karbonifer döneminde bitkilerin yanı sıra karasal ortamlarda hayvan yaşamı da başlamıştır.
Karbonifer döneminde denizlerde baskın olarak omurgasızlardan oluşan yoğun bir yaşam gelişmişti. Bunlar; trilobitler, brachiopodlar, mollusklardan karındanbacaklılar ve kafadanbacaklılar (örneğin goniatitler), ayrıca mercanlar ve deniz zambakları ile ilkel balıklar ve köpekbalığı benzeri canlılardı. Zonguldak Karboniferi karasal kayaçlarla temsil edildiği için denizlerde yaşayan hayvanların fosilleri ilimiz ve çevresinde bulunmaz. Buna karşın Karbonifer, “Amfibilerin Çağı” olarak da anılır çünkü bu dönemde amfibiler (hem karada hem suda yaşayabilen dört ayaklılar) oldukça çeşitlenmiştir. Ancak bugüne kadar ilimiz ve çevresinde bulunmuş ve kayıtlara geçmiş Amfibi fosili bulgusuna henüz ulaşılamamıştır.
Karada yaşayan ilk omurgalı hayvanlar olan sürüngenler (reptiller) Karbonifer’in sonlarına doğru nemli ve bataklıkların yoğun olduğu ılıman bir ikliminde, günümüzden yaklaşık 310-320 milyon yıl önce ortaya çıkmaya başlamışlardır. Ayrıca Karbonifer döneminde dünya genelinde oksijen seviyesi günümüzdeki seviyeden çok daha fazla olduğundan dev boyutlu bitkilerin yanı sıra dev böcekler ve eklembacaklılar (örneğin Arthropleura gibi dev kırkayaklar) bu dönemin karasal ortamlarında yaşamışlardır. Zonguldak kömürlerinin üst Karboniferde (yaklaşık 340-300 milyon yıl) çökeldikleri değerlendirildiğinde, omurgalıların ilk çıktıkları dönemin yaklaşık olarak 10-20 milyon yıllık dönemine ait kayaçların bulunduğu ilimiz ve çevresinde karasal ortamlarda yaşayan hayvan fosili bulgusu da henüz kayıtlara geçmemiştir.
“KRETASE DÖNEMİNİN SONUNDA YOK OLMUŞLARDIR”
Dinozorlar gibi daha gelişmiş sürüngenler ise çok sonra, yaklaşık olarak Mezozoik çağın ilk dönemi Triyas’ta (yaklaşık 230 milyon yıl önce) ortaya çıkmışlardır. Bu nedenle yaklaşık 70 milyon sene sonra ortaya çıktıkları için Karbonifer dönemi kayaçlarında dinozor fosili bulunmaz. Fosil kayıtlarına göre, ilk dinozorlar küçük, iki ayak üzerinde yürüyen etobur canlılardı. Dinazorlar zamanla çeşitlenerek devasa boyutlara ulaşan türler de dâhil olmak üzere farklı özelliklere sahip çevresel ortamlarda yaşamışlardır. Yaklaşık olarak 165 milyon yıl süreyle dünyaya hâkim olan Dinozorlar, günümüzden yaklaşık 66 milyon yıl önce, Kretase döneminin sonunda yok olmuşlardır.
Dinazorların dünya genelinde yaygın olarak yaşadıkları Triyas, Jura ve Kretasenin yaklaşık yarısına ait kayaçlar Zonguldak ili ve çevresinde bulunmamaktadır. İlimizde daha genç olan Senozoyik yaşlı kayaçlar bulunmasına karşın bu dönemde Dinzorların yaşamı sona erdiğinden ilimizde Dinazor fosillerinin bulunma olasılığı yoktur. Yanı sıra, Mezozoik döneminde (dinozorların yaşadığı Triyas, Jura ve Kretase dönemleri) büyük ölçüde denizlerle kaplı olması nedeniyle Anadolu’nun genelinde dinazor fosili bulunma olasılığı oldukça düşüktür. Buna karşın, Anadolu’nun tamamen dinozorlardan yoksun olduğunu söylemek de doğru değildir. Ülkemiz sınırları içinde Mezozoik dönemde karasal kayaçların bulunduğu alanlar potansiyel olarak Dinozor fosillerinin bulunabileceği alanlardır. Nitekim Türkiye’de şimdiye kadar yalnızca birkaç potansiyel dinozor izine rastlanmıştır. Mesela, 2002 yılında Ankara yakınlarında bulunan bazı fosil izleri dinozorlara atfedilmiş, ancak bu bulgular kesin olarak doğrulanamamıştır. Özetle, Anadolu’da dinozorların yaşama olasılığı vardır, ancak söz konusu fosillerinin bulunabileceği kayaçların ülkemizde az sayıda olmaları ve bunlar üzerinde yeterince araştırma yapılmaması nedeniyle bugüne Dinazor fosillerine dolayısıyla yaşadıklarına dair net kanıtlara henüz ulaşılamamıştır.”