Antik dönemden günümüze kadar uzanan efsaneler, Zonguldak'ın mistik havasına daha da farklı anlamlar katıyor.
İşte Zonguldak ve çevresinde anlatılan en dikkat çekici mitolojik hikâyeler ve şehir efsaneleri:
1. Herakleia Pontika ve Herkül Efsanesi
Zonguldak’ın Karadeniz Ereğli ilçesi, Antik Yunan döneminde Herakleia Pontika adıyla bilinirdi. Efsaneye göre Yunan mitolojisinin en ünlü kahramanlarından Herakles (Herkül), 12 Görevi arasında yer alan Yeraltı Dünyasının Bekçisi Kerberos’u yakalama görevini burada yerine getirmiştir. Cehennemağzı Mağaraları’nın, bu efsanede yeraltı dünyasına açılan bir kapı olduğu söylenir.
2. Cehennemağzı Mağaraları ve Hades Efsanesi
Karadeniz Ereğli’deki Cehennemağzı Mağaraları, antik dönemden itibaren pek çok farklı inanç ve hikâyeye konu olmuştur. Mitolojide buranın, yeraltı tanrısı Hades’in ölüleri kabul ettiği kapılardan biri olduğuna inanılır. Aynı zamanda ilk Hristiyan topluluklarının gizli ibadet yerlerinden biri olduğu da söylenmektedir. Bu yüzden tarih boyunca bu mağaralar mistik bir yer olarak kabul edilmiştir.
3. Gökgöl Mağarası ve Yeraltı Şehri Efsanesi
Zonguldak’taki en büyük mağaralardan biri olan Gökgöl Mağarası, şehir efsaneleriyle de ünlüdür. Halk arasında, mağaranın derinliklerinde gizli geçitler bulunduğu ve bu geçitlerin kaybolmuş bir yeraltı şehrine açıldığı anlatılır. Hatta bazı eski rivayetlerde, mağaraya giren bazı kişilerin geri çıkamadığı söylenir.
4. Uzun Mehmet ve Taşkömürü Efsanesi
Taşkömürünü bulan kişi olarak bilinen Uzun Mehmet, Zonguldak tarihinde önemli bir figürdür. Ancak keşfiyle ilgili bir şehir efsanesi de vardır: Bir gece rüyasında bir dervişin ona kara taşın ateşinin hiç sönmeyecek bir madde olduğunu söylediği ve sabah uyandığında kömürü bulduğu anlatılır. Bu efsane, kömürün bulunmasını ilahi bir işaret olarak görenler tarafından sıkça dile getirilir.
5. Gemi Kaybolma ve Karadeniz’in Laneti
Zonguldak kıyılarında, özellikle fırtınalı günlerde kaybolan gemiler hakkında birçok şehir efsanesi anlatılır. Denizciler arasında, Karadeniz’in bazen insan kurbanı istediğine dair bir inanç vardır. Hatta bazı balıkçılar, gece vakti sislerin içinde hayalet gemiler gördüklerini iddia eder. Bu durum, denizcilik tarihindeki kayıp gemilerle ilişkilendirilerek anlatılır.
6. Perili Köşk ve Ruh Hikâyeleri
Zonguldak ve çevresinde eski taş yapılar ve terk edilmiş evler hakkında pek çok hayalet hikâyesi anlatılır. Çatalağzı ve Kozlu gibi bölgelerde bazı eski binaların perili olduğu söylenir. Hikâyelere göre, bu evlerde geçmişte trajik olaylar yaşanmış ve buradaki ruhlar hâlâ huzura kavuşamamıştır. Geceleyin evlerden gelen garip sesler ve görülen gölgeler, bu efsaneleri canlı tutmaktadır.
7. Mağaralarda Saklanan Hazineler
Zonguldak çevresinde bulunan bazı mağaralar, saklı hazinelerle ilgili şehir efsanelerine de sahne olmuştur. Özellikle, Osmanlı döneminde kaçakçılar ve definecilerin buraları kullandığına dair rivayetler vardır. Halk arasında, bazı mağaraların içinde Osmanlı’dan kalma gömülü altınların olduğu, ancak bu hazinelerin bir lanet tarafından korunduğu anlatılır.
8. Zonguldak’tan Ayrılan İllerdeki Efsaneler
Zonguldak’tan ayrılarak il statüsü kazanan Bartın ve Karabük de mitolojik hikâyeleriyle dikkat çeker.
Amastris ve Bartın Efsaneleri: Bartın’ın Amasra ilçesi, Antik Yunan döneminde Amastris adıyla bilinirdi. Efsaneye göre, Amastris adında bir kraliçe tarafından yönetilen bu bölge, büyüleyici güzelliğiyle tanrıları bile kıskandırmıştır. Ayrıca, Amasra’nın limanının, deniz perileri tarafından korunduğuna dair eski bir inanış vardır.
Safranbolu ve Karabük Efsaneleri: Karabük’e bağlı Safranbolu’da, Cinci Hanı ve hayalet hikâyeleriyle ünlü konaklar bulunur. Rivayete göre, Cinci Hoca’nın ruhu hâlâ Safranbolu’da dolaşmaktadır ve geceleri hanın içinde bazı gizemli olaylar yaşandığı söylenir.
9. Zonguldak’ın İsminin Gizemi
Zonguldak isminin kökeni tam olarak bilinmemekle birlikte, bazı şehir efsanelerine göre buranın adı “Zongalık” yani sık ormanlık bir alan kelimesinden türemiştir. Diğer bir rivayete göre, Fransız madencilerin buraya “Zone Guel Dock” (Guel bölgesi limanı) demesiyle isim ortaya çıkmıştır. Ancak halk arasında bu ismin eski bir Türk beyinin adından geldiği de anlatılmaktadır.