Masmavi lekesiz gökyüzündeki göz kamaştırıcı güneşin termometre derecelerini zirveye yaklaştırdığı günlerdeyiz.
Demek oluyor ki artık yaz gelmiş, ülkemizde tatil ve turizm sezonu başlamıştır.
Onun da ötesinde, Almanya’da yaşayan Zonguldaklı(eski 67) gurbetçilerimizin, hasretiyle yanıp tutuştukları memleketlerine kavuşmak için artık yola revan olma vaktidir.
Almanya’daki gurbetçilerimiz deyince tarih sayfaları bizi yarım asır evveline sürüklüyor.
Zonguldaklı hemşehrilerimizin Almanya yolculuğunun hikayesi, Türkiye ile Almanya arasında 30 Ekim 1961 tarihinde imzalanan işgücü anlaşmasına dayanıyor.
Toplam 12 maddeden ibaret “Türk İşçilerinin Almanya'da İşe Yerleştirilmelerine Dair Anlaşma”, Almanya’nın Kuzey Ren-Vestfalya (Nordrhein-Westfalen-NRW) eyaletindeki Bad Godesberg şehrinde imzalanmıştı.(1)
İkinci Dünya Savaşı sonrası hızla endüstrileşme sürecine giren Almanya, ihtiyaç duyduğu iş gücünü öz kaynaklarıyla karşılayamaz hale gelmiş, Türkiye’den işçi talebinde bulunmuştu.
İki ülke arasında imzalanan anlaşma kapsamında, bilhassa Ruhr havzasında madencilik ve makine sanayi alanlarında işgücü temin edilecekti.
Zonguldak ve çevresi ise hem maden kömürü havzası hem de sanayi bölgesiydi.
Almanya’nın aradığı nitelikli işçiler bu topraklardaydı. Başka bir ifadeyle de Uzun Mehmet’in torunu Zonguldaklılar Almanya için biçilmiş kaftandı.
Nitekim öyle de oldu.
Ekseriyeti, yaşadıkları ekonomik zorlukların üstesinden gelebilmek ve daha iyi şartlarda hayatını sürdürebilmek adına yöre insanı kafileler halinde Almanya’ya göç ettiler.
Ayrılık acısı yüklü bulutlar altında İstanbul’dan trenle umuda yol aldılar. Almanya’ya vardıklarında Alman Hükümeti tarafından çiçeklerle karşılındılar.(2)
Gidenler, daha sonra yakınlarını da götürdüler.
Büyük umutlarla köylerinden kasabalardan kopup gittikleri, dillerini ve kültürlerini bilmedikleri uzak diyarlarda türlü zorluklar yaşadılar.
Ferdi Baba’nın (Tayfur) “Almanya Treni” ve Köln Bülbülü Yüksel Özkasap'ın “Almanya’ya Mecbur Ettin”gibi efsaneleşmiş gurbet şarkıları, o dönemin hâletiruhiyesinin notalardaki iz düşümüydü.(3)
Zaman ilerledikçe şartlar onları, acı vatan dedikleri Almanya’ya uyum sağlamaya mecbur bıraktı.
Bir yandan Almanya’da tutunurken, diğer yandan da memleketlerini ihmal etmediler. Doğup büyüdükleri köyleri kasabalara yardım ve yatırım yapmanın gayreti içinde oldular.
Belde ve belediyelerin imarı için araç temin ettiler. DOKAP, ÇAYTAŞ ve DEVREKTAŞ gibi yatırımlarla yöre insanını iş ve aş sahibi yaptılar.
Misafir işçi statüsü ile Almanya’ya giden Türk vatandaşları, zaman geçtikçe misafir işçi konumundan çıkarak bu ülkeye yerleştiler.
İlk giden gruplar mavi yakalı işçilerden oluşurken, onların yerini eğitimli ve farklı sektörlerde kendisine alan açmış beyaz yakalı meslek grupları ve girişimci ikinci ve üçüncü kuşak almıştır.
Almanya’da yaklaşık 3 milyon civarında Türk yaşıyor.(4)
Avrupa Zonguldaklılar Derneği Başkanı Mehmet Karakulak’ın beyanatına göre; Almanya’da yaklaşık 500 bin Zonguldaklı bulunuyor. Bunların kahir ekseriyeti de Kuzey Ren-Vestfalya (NRW) eyaleti ve onun Ruhr bölgesinde yaşıyor.(5)
Türkiye-Almanya arasındaki yolculuklar Sirkeci’den trenle başladı, Yeşilköy (Atatürk) Havalimanı’ndan uçakla devam etti. Daha sonra karayoluna geçildi.
1990’ların başında Balkan ülkelerindeki rejim değişikliği ve iç karışıklar karayolu seyahatini sekteye uğrattı. İtalya üzerinden deniz yoluyla gelmeyi tercih edenler oldu.
İki ülke arasındaki karayolu rotasındaki iyileşmelerin yanı sıra Saltukova’daki Zonguldak-Çaycuma Havaalanının uluslararası uçuşlara açılması tam anlamıyla gurbetçilerimize yaradı.
Zonguldak-Çaycuma Havaalanından Almanya’da Köln, Munster, Dortmund ve Düseldorf’a karşılıklı uçuşlar yapılmaktadır.
Bir vilayetten Almanya’nın NRW eyaletinin 4 şehrine direk uçuşların olması Zonguldaklıların Almanya’ya olan kuvvetli bağlarının en önemli göstergesidir.
Almanya’daki Yeniceliler
Eğer mevzubahis Almanya’daki Zonguldaklı gurbetçilerse doğup büyüdüğüm Yenice’ye ayrı bir parantez açmadan olmaz.
Bir madenci ilçesi olan Yenice; Çaycuma, Devrek, Gökçebey gibi Almanya’ya kitlesel olarak göç veren şehirlerin başında geliyor.
Yenice’den ilk yolculuğun 1962 yılında başladığı(6) Almanya’da hemen hemen herkesin bir yakını vardır.
NRW’nin Gladbeck, Botrop, Gelsenkirchen gibi yerlerinde kendinizi adeta Yenice’de hissedersiniz. Adım başı bir Yeniceli hemşehrinizle karşılaşmanız mümkün.
70’li yıllarda bile Yenice sokaklarında gurbetçilerimizin Avrupa marka otomobillerini görürdük.
Şehirde ve köylerdeki çok katlı büyük binalarla onlar sayesinde tanıştık.
Yenice Belediyesine temin ettikleri araçlarla şehrin imarına önemli katkı sağladılar.(7)
Almanya’dan getirdikleri yiyecekleri yedik, kıyafetleri giydik. Çat-pat Almanca öğrendik. Elektiriğin ve televizyonun olmadığı yıllarda onlar vasıtasıyla Almanya’yı, Alman kültürünü iliklerimize kadar hissettik.
Aradan geçen zaman tibariyle Türkiye değişirken, Almanya’daki Yeniceliler de değişti. İş ve cemiyet hayatında oldukça ileri düzeye eriştiler.
Kurdukları derneklerle vasıtasıyla aralarındaki kardeşlik, yardımlaşma ve dayanışma duygularını koruyup geliştirdikleri gibi memleketleriyle olan bağlarını güçlendirmeye yönelik faaliyetler icra etmekteler.
Bunun son örneğini de Karabük milletvekilleri ve belediye başkanı ile çok sayıda davetlinin katılımıyla Yenice Paneli ve Gecesi gerçekleştirerek verdiler.(8)
Eskisi kadar olmasa da Yenice sokaklarında gurbetçilerimize ait Alman plakalı araçlar sıklıkla görülür.
Düğünlerin dahi onların izinlerine göre yapıldığı Almanya’daki gurbetçilerimize şimdiden memleketinize hoş geldiniz diyorum.
KAYNAKÇA
1-“Uluslararası İşgücü Anlaşmaları”, T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı yayınları, Yayın No: 07, Ankara 2014
2,4-Doç. Dr. Çelikoğlu,Ş., Zonguldak BEÜ, Dr. Atış, E., Kastamonu Ü. “Göçün 60. Yılında Almanyalı Türkler: Zonguldak İli Örneği” İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt 11, Sayı 3, 2022, 1603 - 1632, 10.15869/itobiad.1138880
3-Manap, Ç., “Almanya'daki Türk İşçiler Örneğinde Göç Anlatısının Bir Aracı Olarak Müzik, SDÜ Fen-Edebiyat Fak. Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık 2022, Sayı: 57, Ss. 234-244
5-https://www.hurriyet.com.tr/yerel-haberler/zonguldak/karakulak-almanya-da-zonguldakli-nufusu-518-bin-37151951 Erişim: 22 Haziran 2024
6,7,8-Doğancı, İ., Almanya Yeniceliler Derneği Onursal Başkanı, Özel görüşme, 9-10 Haziran 2024
Fotoğraflar: yenihayat.de, http://oeren.de/5.html
